Tag: ekonomia

Jedno z bardziej pozytywnych zaskoczeń minionych miesięcy dotyczy handlu międzynarodowego. Wiosną wydawało się, że kryzys epidemiczny może zerwać część łańcuchów dostaw, zaburzyć relacje biznesowe i doprowadzić do trwałego załamania handlu. Ale napływające dane wskazują, że aż tak źle nie jest – handel trzyma się całkiem nieźle. Widać to zarówno po danych ze świata, jak też danych z Polski.

Ostatnie dane NBP pokazały, że eksport towarów z Polski rośnie w tempie ok. 3 proc. rok do roku (dane za lipiec). Są to dane dużo lepsze niż można było oczekiwać jeszcze w marcu czy kwietniu. Ba, nawet lipcowy raport o inflacji samego NBP wskazywał na dużo gorszy scenariusz w handlu międzynarodowym.

To, co w ostatnich danych handlowych zaskoczyło, to też import. Spadł on w lipcu zaledwie o 4 proc. rok do roku, znacznie mniej od oczekiwań. Jest to sygnał ożywającego popytu wewnętrznego, a szczególnie popytu inwestycyjnego.

Polskie dane ładnie wpisują się w kontekst międzynarodowy. Jeszcze w kwietniu Międzynarodowa Organizacja Handlu przewidywała, że światowy handel spadnie w tym roku o 15-35 proc. Tymczasem w czerwcu spadek wyniósł 10 proc., a kolejne miesiące powinny być lepsze. Jest szansa, że rok zakończy się jednocyfrowym spadkiem światowego eksportu.

Powyższy tekst pochodzi z newslettera Dane Dnia prowadzonego przez Ignacego Morawskiego, dyrektora centrum analiz SpotData. Chcesz codziennie takie informacje na swoją skrzynkę? Zapisz się na newsletter SpotData.

O Autorze:

Ignacy Morawski, dyrektor centrum analiz SpotData Ignacy Morawski jest pomysłodawcą projektu i szefem zespołu SpotData. Przez wiele lat pracował w sektorze bankowym (WestLB, Polski Bank Przedsiębiorczości), gdzie pełnił rolę głównego ekonomisty. W latach 2012-16 zdobył wiele wyróżnień w licznych rankingach, zajmując m.in. dwukrotnie miejsce na podium konkursu na najlepszego analityka makroekonomicznego organizowanego przez „Rzeczpospolitą” i Narodowy Bank Polski. W 2017 roku znalazł się na liście New Europe 100, wyróżniającej najbardziej innowacyjne osoby Europy Środkowej, publikowanej przez „Financial Times”. Absolwent ekonomii na Uniwersytecie Bocconi w Mediolanie i nauk politycznych na Uniwersytecie Warszawskim.

Polityka niskich stóp procentowych sprawia, że zyskowność banków w Polsce spadła do poziomu, który według bankowców uniemożliwia rozwój sektora bankowego i nawet rozwój gospodarczy. Z badania przeprowadzonego przez Panel Ekonomistów wynika, że większość ekonomistów zgadza się, że niskie stopy generują ryzyko dla sektora finansowego. Ja sądzę, że bardzo niskie stopy są potrzebne gospodarce, a do opinii bankowców należy podchodzić tak jak do opinii pochodzących z każdej branży przechodzącej rewolucję – z ostrożnością. Ale jednocześnie uważam, że przytaczane argumenty zasługują na uwagę i debatę.

Kiedyś uznawano, że dobrze prowadzony bank powinien generować zysk na poziomie ponad 10 proc. swoich kapitałów. Kiedyś… Ostatnie dane pokazują, że zysk netto sektora bankowego w Polsce spadł do ledwie powyżej 4 proc. w relacji do kapitałów własnych. Widać to na poniższym wykresie. Co więcej, wskaźnik ten znajduje się wyraźnie w długoterminowym trendzie spadkowym.

Dlaczego zyskowność banków spada? Powodów jest kilka, ale najważniejszym jest zapewne spadek stóp procentowych. Jeszcze przed dekadą główna stopa Narodowego Banku Polskiego (która stanowi odniesienie dla całego rynku) wynosiła 3,5 proc., teraz wynosi 0,1 proc. Banki tracą na obniżkach stóp, ponieważ nie są w stanie obniżyć kosztów odsetkowych depozytów tak mocno jak spadają im przychody odsetkowe z posiadanych aktywów (chociażby dlatego, że oprocentowania depozytów praktycznie nie można obniżyć poniżej zera). Inne powody spadającej zyskowności to podatek bankowy, straty na kredytach związane z ostatnim kryzysem gospodarczym, rosnący koszt restrukturyzacji kredytów frankowych, czy rosnące składki na Bankowy Fundusz Gwarancyjny.

Bankowcy uważają, że przy niskim poziomie zyskowności banki nie są w stanie pełnić swojej funkcji kredytowania rozwojowych przedsięwzięć. Każdy nowy kredyt wymaga kapitału własnego (nie można całości kredytu sfinansować z zebranych z rynku depozytów), a kapitał własny powstaje m.in. dzięki zyskom. Co więcej, jeżeli średnia zyskowność sektora jest bardzo niska, to znaczy, że słabsze banki mogą znaleźć się „pod wodą”, co może zagrażać stabilności całego sektora. Wiadomo bowiem, że stabilność systemu bankowego jest funkcją stabilności jest słabszych elementów – jak w drużynowym wyścigu kolarskim, gdzie o wyniku decyduje najsłabszy zawodnik.

Z takimi argumentami zgadza się wielu ekonomistów. W Panelu Ekonomistów, który służy badaniu opinii eksperckich w sprawach ważnych dla polskiej gospodarki, ponad połowa ankietowanych zgodziła się z tezą, że niskie stopy procentowe zagrażają stabilności sektora finansowego (dokładne wyniki ankiety i odpowiedzi poszczególnych ekspertów można zobaczyć w panelu tutaj).

Ja mam w tej sprawie nieco inną opinię. Uważam, że sektor bankowy podlega takim zmianom jak sektor energetyczny – długookresowej presji na zmianę modelu biznesowego wynikającej ze strukturalnych przemian gospodarczych i społecznych, które znajdują się poza kontrolą polityki gospodarczej. O ile sektor energetyczny musi przechodzić transformację ze względu na zmiany klimatu i regulacje z tym związane, o tyle sektor bankowy musi przechodzić transformację ze względu na trwały strukturalny spadek stóp procentowych. Stopy są niskie nie dlatego, że banki centralne tak chcą, ale dlatego, że takie stopy są potrzebne do stabilizacji stopy inflacji oraz minimalizacji stopy bezrobocia. Wzrost gospodarczy dziś jest generalnie niższy niż w przeszłości, a jednocześnie awersja do ryzyka jest generalnie wyższa, co sprawia, że odnawianie majątku produkcyjnego, inwestycje w nowe moce produkcyjne i nowe rozwiązania technologiczne mogą następować tylko przy niskich stopach. To oczywiście szkodzi zyskowności banków, ale w takich warunkach muszą one robić to, co wszystkie sektory przechodzące strukturalną transformację – mocno ciąć koszty. Możliwe na przykład, że wynagrodzenia w sektorze bankowym będą musiały w najbliższych latach wyraźnie obniżyć się w relacji do innych sektorów gospodarki. Taką ścieżkę przeszło wiele sektorów, teraz czas na sektor finansowy.

Ale jednocześnie przyznaję otwarcie, że bilans argumentów w tej dyskusji wydaje mi się dość wyrównany. Nie jestem skłonny, by bronić mojego poglądu jak Rejtan – tym bardziej, że waga sprawy chyba na to nie zasługuje. Uważam, że problem wymaga szczegółowych analiz.

Powyższy tekst pochodzi z newslettera Dane Dnia prowadzonego przez Ignacego Morawskiego, dyrektora centrum analiz SpotData. Chcesz codziennie takie informacje na swoją skrzynkę? Zapisz się na newsletter SpotData.

O Autorze:

Ignacy Morawski, dyrektor centrum analiz SpotData Ignacy Morawski jest pomysłodawcą projektu i szefem zespołu SpotData. Przez wiele lat pracował w sektorze bankowym (WestLB, Polski Bank Przedsiębiorczości), gdzie pełnił rolę głównego ekonomisty. W latach 2012-16 zdobył wiele wyróżnień w licznych rankingach, zajmując m.in. dwukrotnie miejsce na podium konkursu na najlepszego analityka makroekonomicznego organizowanego przez „Rzeczpospolitą” i Narodowy Bank Polski. W 2017 roku znalazł się na liście New Europe 100, wyróżniającej najbardziej innowacyjne osoby Europy Środkowej, publikowanej przez „Financial Times”. Absolwent ekonomii na Uniwersytecie Bocconi w Mediolanie i nauk politycznych na Uniwersytecie Warszawskim.

Wiele spraw w ostatnich latach poróżniło Europę i Stany Zjednoczone. Jedną z nich jest podejście do inflacji. Amerykański bank centralny (Fed) kładzie coraz większy nacisk na podniesienie inflacji jako istotny element wychodzenia z kryzysu. Europejski Bank Centralny natomiast zadowolony jest z niskiej dynamiki cen. Sądzę, że amerykańskie podejście jest lepsze, ale Europa miałaby ze względów politycznych problem z jego naśladowaniem.

Problem poruszam przy okazji prognoz zaprezentowanych w czwartek przez Europejski Bank Centralny (widać je na załączonym wykresie). Wynika z nich, że inflacja co najmniej do 2022 roku pozostanie w strefie euro bardzo niska. Ma ledwo przekraczać 1 proc., podczas gdy cel EBC to „blisko, ale poniżej 2 proc.”. Mimo to EBC na razie nie podejmuje żadnych decyzji odnośnie dalszego luzowania polityki pieniężnej oraz nie wprowadza żadnych zmian w swojej strategii. To wyraźnie odróżnia EBC od amerykańskiego Fedu, który zapowiedział, że w przyszłości będzie skłonny zaakceptować wzrost inflacji powyżej swojego celu (2 proc.).

Ciekawym odzwierciedleniem różnic w podejściu do zarządzania kryzysem jest inna dynamika podaży pieniądza w USA i strefie euro. W USA ilość pieniądza w systemie gospodarczym została zwiększona w tempie niewidzianym od co najmniej 40 lat (prawie 25 proc. rok do roku). W strefie euro zaś dynamika podaży pieniądza nie różni się istotnie od trendów historycznych (ok. 9 proc. rok do roku). Pokazuję to również na wykresie poniżej. Za tę różnicę odpowiada w dużej mierze polityka fiskalna, która jest znacznie łagodniejsza w USA (dług publiczny generuje wzrost podaży pieniądza), ale za możliwości działania rządu przecież też odpowiada bank centralny – im bardziej jest skłonny wspierać rząd, tym ten rząd może swobodniej zwiększać wydatki w czasie kryzysu.

Skąd się bierze różnica w podejściu między Ameryką i Europą (zachodnią)? Sądzę, że można wymienić dwie najważniejsze przyczyny – jedna ekonomiczna, druga polityczna. 

Przede wszystkim, ekonomiści Fed uważają, że bez odpowiednio wysokiej inflacji trudno będzie pobudzić aktywność gospodarczą do poziomów sprzed epidemii. Wynika to z wielu przyczyn, ale przede wszystkim z tego, że wyższe oczekiwania inflacyjne obniżają realną stopę procentową i dzięki temu mogą pobudzić inwestycje w realne aktywa. EBC tymczasem wyznaje bardziej konserwatywną wizję ekonomiczną, wedle której inflacja nie odgrywa pozytywnej roli w pobudzaniu gospodarki – ważne, by nie była za wysoka.

Ale różnice w ideach i przekonaniach to za mało by uzasadnić odmienne podejście do inflacji. Idee nie rządzą. Ważny jest fakt, że Europa jest mocno podzielona politycznie. W takich warunkach trudniej jest o odważną politykę proinflacyjną. Taka polityka zawsze oznacza bowiem większą redystrybucję od oszczędzających do zadłużonych, a to jest zbyt kontrowersyjne, by mogły to zaakceptować najzamożniejsze kraje strefy euro.

Sądzę, że zezwolenie przez EBC na utrzymanie bardzo niskiej inflacji będzie źródłem wielu napięć w strefie euro i utrudni krajom strefy wychodzenie z kryzysu. Ujemna realna stopa procentowa to jeden z najłagodniejszych sposobów na redukcję długów, a utrzymywanie niskiej inflacji utrudnia obniżenie kosztów obsługi długu. Ale możliwe, że niska inflacja to jest polityczna cena jaką kraje bardziej zadłużone muszą zapłacić za powstanie tzw. Funduszu Rekonstrukcji – dużego wspólnego budżetu finansującego inwestycje z długu zaciąganego przez Unię Europejską. Coś za coś. Europa zawsze tak działała, działa dziś i będzie działań w przyszłości. Kompromisy są często nieoptymalne, ale są one fundamentem politycznym współczesnej Europy.

Powyższy tekst pochodzi z newslettera Dane Dnia prowadzonego przez Ignacego Morawskiego, dyrektora centrum analiz SpotData. Chcesz codziennie takie informacje na swoją skrzynkę? Zapisz się na newsletter SpotData.

O Autorze:

Ignacy Morawski, dyrektor centrum analiz SpotData Ignacy Morawski jest pomysłodawcą projektu i szefem zespołu SpotData. Przez wiele lat pracował w sektorze bankowym (WestLB, Polski Bank Przedsiębiorczości), gdzie pełnił rolę głównego ekonomisty. W latach 2012-16 zdobył wiele wyróżnień w licznych rankingach, zajmując m.in. dwukrotnie miejsce na podium konkursu na najlepszego analityka makroekonomicznego organizowanego przez „Rzeczpospolitą” i Narodowy Bank Polski. W 2017 roku znalazł się na liście New Europe 100, wyróżniającej najbardziej innowacyjne osoby Europy Środkowej, publikowanej przez „Financial Times”. Absolwent ekonomii na Uniwersytecie Bocconi w Mediolanie i nauk politycznych na Uniwersytecie Warszawskim.

W Polsce rozkręca się debata dotycząca tego, co zrobić z konstytucyjnym limitem długu publicznego wynoszącym 60 proc. PKB. Wczoraj głos w tej sprawie zabrał wiceminister finansów Piotr Patkowski, który stwierdził, że limit należałoby znieść. Jego argumenty nie są tylko polityczne, sądzę, że ma też wiele solidnych argumentów ekonomicznych. Ale mimo to jestem zwolennikiem utrzymania konstytucyjnych limitów zadłużenia. Wiarygodność to złoto, a nie mamy jeszcze jako kraj na tyle wysokiej wiarygodności, by nie podpierać się konstytucyjnym limitem.

Piotr Patkowski powiedział w wywiadzie dla Rzeczpospolitej: „Jeśli byłaby taka decyzja polityczna to tak, moim zdaniem warto zastanowić się nad jego zmianą [limitu zadłużenia – przyp. IM]. Ten zapis w konstytucji wprowadzono w bardzo konkretnym celu – dania większej wiarygodności państwu polskiemu na rynkach zagranicznych, co w latach 90. miało swoje pełne uzasadnienie. Natomiast przez te 23 lata Polska bardzo się zmieniła, także przez pryzmat tego, jak postrzegają nas na zewnątrz. Jesteśmy państwem, które nie musi swojej wiarygodności budować na przepisie konstytucyjnym. Naszą wiarygodność buduje to, że jesteśmy członkiem Wspólnoty europejskiej, że finanse publiczne są stabilne, a nasze PKB urosło wielokrotnie w porównaniu z latami 90., a także, że nasze zadłużenie w relacji do PKB w ostatnich latach spadało”.

Najpierw napiszę o tym, w czym Patkowski ma rację. Po pierwsze, limit długu pojawił się w bardzo specyficznych okolicznościach, a dziś jesteśmy w zupełnie innej sytuacji – mamy wyższy rating, stabilną inflację i generalnie wysoką stabilność makroekonomiczną, nie mamy żadnego problemu ze sprzedawaniem obligacji emitowanych w naszej własnej walucie inwestorom zagranicznym. Po drugie, w ostatnich latach wielokrotnie zmieniano różne pomniejsze reguły dotyczące zadłużenia znajdujące się w ustawie o finansach publicznych, ponieważ ograniczały rządowi możliwość reagowania na sytuacje kryzysowe. Robił to rząd PO i robił to rząd PiS, popierali to ekonomiści liberalni i nieliberalni (choć trzeba przyznać, że część ekonomistów uważa, że reguł nie należało zmieniać w żadnych warunkach). Widać, że reguły oparte na limitach sprawdziły się w Polsce słabo, a częste zmienianie reguł generalnie mocno deprecjonuje ich ogólny sens.  Po trzecie, generalne podejście w ekonomii do zadłużenia publicznego zmieniło się w ostatniej dekadzie – dziś długu publicznego nie traktuje się jako tak ryzykownego jak 20-30 lat temu. Po czwarte, zmieniło się też generalne podejście do ustalania sztywnych reguł w polityce gospodarczej – kiedyś uważano to za dobry sposób na ograniczanie błędnych decyzji politycznych, dziś częściej dostrzega się, że sztywne reguły blokują elastyczne reakcje na kryzys oraz ograniczają demokrację poprzez wiązanie rąk rządom posiadającym mandat wyborców.

Jednak mimo tych argumentów, ja jestem zwolennikiem utrzymania konstytucyjnego limitu długu. Należy zamienić jego definicję z krajowej na europejską, po to, by rządy nie mogły manipulować wysokością długu poprzez zmienianie jego krajowej definicji. I może ustalić nowy limit. Ale limit powinien pozostać.

Dlaczego? Przede wszystkim ze względu na fakt, że uznaję wiarygodność za kapitał ogromnej wartości, który jest bardzo trudno zbudować i którego wciąż nam jeszcze brakuje. Wiarygodność pozwala zabezpieczać społeczeństwo przed skutkami gwałtownych wstrząsów. Bez tej wiarygodności, którą już zbudowaliśmy, nie mielibyśmy szans ochronić pracowników i firm przed skutkami kryzysu epidemicznego. Ale tej wiarygodności wciąż nie mamy tyle, co inne kraje Unii Europejskiej, nawet nie mamy tyle co będące dla nas często punktem odniesienia Czechy. Widać to na przykład po wyraźnie niższym ratingu. Dlatego sądzę, że warto najpierw zawalczyć o jeszcze wyższą wiarygodność, a dopiero później dyskutować o znoszeniu limitów.

Ale jest też inny istotny argument wskazujący na potrzebę utrzymania limitów długu. Rynek wschodzący, taki jak Polska, jest narażony na większe ryzyko załamania procesów rozwojowych niż kraje rozwinięte. My nie jesteśmy na granicy technologicznej, nie wytwarzamy najważniejszych dla gospodarki technologii i przez to nie kontrolujemy światowych procesów rozwojowych. Rozwijamy się w zależności od tego, jakie przypadnie nam miejsce w światowym systemie produkcji. Możemy dobrą polityką gospodarczą dbać o to, by maksymalizować szanse szybkiego rozwoju, ale w znacznie większym stopniu niż kraje rozwinięte jesteśmy uzależnieni od procesów, które są zupełnie poza naszą kontrolą. Dlatego powinniśmy bardziej zabezpieczać się przed ryzykiem niż kraje rozwinięte i powinniśmy utrzymywać dług publiczny na wyraźnie niższym poziomie niż kraje rozwnięte – limit konstytucyjny może w tym pomóc.

Dług sam w sobie nie stanowi ryzyka. Ryzyko stanowi ewentualne zatrzymanie procesów rozwojowych, w czasie którego dług byłby trudny do obsługi i obciążałby mocno społeczeństwo. Dlatego sądzę, że warto byśmy wciąż wiązali sobie ręce konstytucyjnym limitem zadłużenia.

Powyższy tekst pochodzi z newslettera Dane Dnia prowadzonego przez Ignacego Morawskiego, dyrektora centrum analiz SpotData. Chcesz codziennie takie informacje na swoją skrzynkę? Zapisz się na newsletter SpotData.

O Autorze:

Ignacy Morawski, dyrektor centrum analiz SpotData Ignacy Morawski jest pomysłodawcą projektu i szefem zespołu SpotData. Przez wiele lat pracował w sektorze bankowym (WestLB, Polski Bank Przedsiębiorczości), gdzie pełnił rolę głównego ekonomisty. W latach 2012-16 zdobył wiele wyróżnień w licznych rankingach, zajmując m.in. dwukrotnie miejsce na podium konkursu na najlepszego analityka makroekonomicznego organizowanego przez „Rzeczpospolitą” i Narodowy Bank Polski. W 2017 roku znalazł się na liście New Europe 100, wyróżniającej najbardziej innowacyjne osoby Europy Środkowej, publikowanej przez „Financial Times”. Absolwent ekonomii na Uniwersytecie Bocconi w Mediolanie i nauk politycznych na Uniwersytecie Warszawskim.

Zapewne większość z Państwa bierze udział w jakimś planowaniu biznesowym na najbliższe miesiące. Nieuchronnie w takim procesie pada pytanie: a co będzie z epidemią? Trudno podjąć konkretne decyzje bez założeń co do warunków, w jakich będziemy funkcjonować. Zebrałem więc kilka prognoz produkowanych przez naukowców w USA (w Polsce nie znam źródła udostępniającego pliki z prognozami). Wniosek? Rozczaruję: różnie może być. Może być bardzo źle i całkiem nieźle. Ale jest jeden wniosek bardziej konkretny – utrzymanie rygoru sanitarnego powinno pozwolić przejść przez zimę bez lockdownu.

Zebrałem projekcje z trzech źródeł: Uniwersytetu Waszyngtońskiego (Institute of Health Metrics and Evaluation – IHME), politechniki Massachusetts Institute of Technology (MIT Operations Research Center, projekt Covid Analytics) oraz od szanowanego w Internecie niezależnego analityka Youyang Gu (pozytywne opinie o jego pracy wyrażało wielu epidemiologów). Zaprezentowałem je na poniższym wykresie. Większość dostępnych prognoz obejmuje okres najbliższych dwóch-trzech miesięcy.

Jako bazowe założenie można przyjąć, że przez najbliższe miesiące sytuacja epidemiczna nie ulegnie istotnej zmianie. Dwie z czterech prezentowanych projekcji wskazują na taki scenariusz. Jedna projekcja wskazuje na powrót takiej fali jak wiosenna, inna – na opadanie liczby zgonów. Taka ścieżka prognozy jest typowa dla zmiennych, o których ewolucji decyduje punkt wyjścia i losowe wstrząsy – jest to w statystyce znane pod pojęciem procesu Markowa. W języku ludowym zaś proces znany jest jako „może być tak lub siak”. Chodzi o to, że proces nie przebiega wedle stabilnego trendu, ale jest wynikiem mocno losowych zdarzeń: szczęścia lub pecha.

Wielu analityków nie prognozuje na dłużej niż trzy miesiące, ponieważ bardzo trudno jest ocenić wpływ efektów sezonowych na przebieg epidemii. Efekty te wprowadzają do modeli niepewność, którą trudno uchwycić liczbowo. Natomiast takie ćwiczenie wykonał IHME. I wnioski są jednocześnie intrygujące i niepokojące. Pokazuję je na drugim wykresie.

W bazowej prognozie IHME na koniec roku w Polsce rejestrowanych będzie aż 800 zgonów dziennie z tytułu COVID-19, czyli realizowany będzie scenariusz włoskiej wiosny (a nawet gorszy biorąc pod uwagę liczbę mieszkańców i strukturę wiekową ludności). Oznaczać to będzie, że w Polsce będzie umierać niemal dwukrotnie więcej osób niż w normalnym sezonie. Jednocześnie IHME wskazuje, że gdyby odsetek osób noszących maski w przestrzeni publicznej wzrósł do 95% (z 40% zakładanych w prognozie bazowej), wówczas dzienna liczba zgonów zostanie ograniczona do … 30.

Ta różnica między scenariuszami IHME jest zaskakująco duża. Czy rzeczywiście są dowody na aż tak silne efekty sezonowe, by prognozować w Polsce scenariusz włoski? Czy efekt noszenia masek jest dobrze zmierzony? Zachowuję wobec tych prognoz sceptycyzm, tym bardziej, że IHME wykazał się pół roku temu mało trafnymi prognozami (zbyt optymistycznymi wówczas – na prognozie tego instytutu opierał się Donald Trump, kiedy mówił w kwietniu, że epidemia wkrótce wygaśnie). Ale sądzę jednocześnie, że te prognozy są ważnym punktem odniesienia. Wisi nad nami ryzyko wysokiej fali epidemii, która mogłaby wywołać drugi lockdown. Ale zachowanie prostych wymogów sanitarnych – noszenie masek w zamkniętych przestrzeniach, wietrzenie pomieszczeń, unikanie tłumów, mycie rąk – może znacząco zwiększyć szansę, że przejdziemy przez zimę w miarę spokojnie.

Powyższy tekst pochodzi z newslettera Dane Dnia prowadzonego przez Ignacego Morawskiego, dyrektora centrum analiz SpotData. Chcesz codziennie takie informacje na swoją skrzynkę? Zapisz się na newsletter SpotData.

O Autorze:

Ignacy Morawski, dyrektor centrum analiz SpotData Ignacy Morawski jest pomysłodawcą projektu i szefem zespołu SpotData. Przez wiele lat pracował w sektorze bankowym (WestLB, Polski Bank Przedsiębiorczości), gdzie pełnił rolę głównego ekonomisty. W latach 2012-16 zdobył wiele wyróżnień w licznych rankingach, zajmując m.in. dwukrotnie miejsce na podium konkursu na najlepszego analityka makroekonomicznego organizowanego przez „Rzeczpospolitą” i Narodowy Bank Polski. W 2017 roku znalazł się na liście New Europe 100, wyróżniającej najbardziej innowacyjne osoby Europy Środkowej, publikowanej przez „Financial Times”. Absolwent ekonomii na Uniwersytecie Bocconi w Mediolanie i nauk politycznych na Uniwersytecie Warszawskim.

Rynek pracy wygląda dużo lepiej niż można było spodziewać się jeszcze na wiosnę. W Polsce stopa bezrobocia przestała rosnąć, zatrzymując się dużo poniżej poziomów dominujących w prognozach po wybuchu epidemii. To zapewne w dużej mierze efekt programów wspierających zatrudnienie, ale też lepszej koniunktury. W USA, gdzie nie wspiera się zatrudnienia, a przekazuje po prostu transfery osobom tracącym pracę, stopa bezrobocia też jest wyraźnie niższa od oczekiwań.

Moim zdaniem to kolejny argument, po poprawiającej się koniunkturze w branżach produkujących towary inwestycyjne, że firmy generalnie potraktowały wstrząs epidemiczny jako zjawisko przejściowe.

Według wstępnych danych Ministerstwa Pracy* stopa bezrobocia rejestrowanego w Polsce wyniosła w sierpniu 6,1 proc., czyli tyle samo, co w lipcu. Gdy odjąłem z danych efekty sezonowe, to wyszło, że stopa bezrobocia utrzymała się na poziomie 6,2 proc., czyli zaledwie 1 pkt proc. powyżej poziomu sprzed epidemii.

Na poniższym wykresie pokazałem, jak obecna ścieżka bezrobocia wygląda na tle tej z okresu kryzysu finansowego. Widać, że pierwszy wstrząs był w tym roku dużo silniejszy niż wówczas (co oczywiste, bo wtedy kryzys rozwijał się powoli – jak jajko niespodzianka z trucizną w środku), ale znacznie szybciej nastąpiła też stabilizacja.

Kluczowe pytanie brzmi: ile w tej stabilizacji jest efektów przejściowych związanych z pomocą publiczną, a ile efektów poprawy koniunktury?

Na pewno pomoc publiczna jest bardzo ważnym czynnikiem blokującym wzrost stopy bezrobocia. Chodzi nie tylko o bezpośrednią pomoc dla firm, ale również o pomoc dla osób tracących pracę – dodatek solidarnościowy sprawia, że część osób, które utraciły zatrudnienie, nie musiała się rejestrować w urzędach pracy. Pomoc publiczna obecnie jest dużo wyższa niż w 2008 roku.

Ale sądzę, że istotnym czynnikiem wpływającym pozytywnie na rynek pracy jest też szybsza od oczekiwań poprawa koniunktury. Na przykład, w maju, czyli już w okresie obowiązywania wszystkich instrumentów pomocy publicznej, odsetek netto firm przetwórczych deklarujących redukcję zatrudnienia wynosił aż 23 proc. (firmy deklarujące zwolnienia minus firmy deklarujące zwiększenie zatrudnienia) – mniej więcej tyle ile w pierwszych miesiącach po upadku Lehman Brothers. Do sierpnia ten odsetek spadł do zaledwie 4,1 proc., niewiele różniąc się od poziomów przedkryzysowych.

Pewnym potwierdzeniem tezy, że wstrząs epidemiczny jest słabszy od obaw, może być też sytuacja na rynku pracy w USA – ponieważ charakter kryzysu jest wszędzie podobny, więc dane z jednego kraju mogą być lekcją dla innych. USA jest to kraj, gdzie wsparcie zatrudnienia ma ograniczoną wielkość, a pomoc publiczna skupia się na transferach dla bezrobotnych, więc dane o bezrobociu nie są tak zaburzone przez efekty tej pomocy jak w Europie. Jeszcze w czerwcu Fed (bank centralny) prognozował, że na koniec roku stopa bezrobocia w USA wyniesie 9,3 proc. Tymczasem już w sierpniu spadła ona do 8,4 proc., mimo że sytuacja epidemiczna kraju jest znacznie gorsza niż w czerwcu.

Wiele wskazuje, że część firm dostosowała się do niepewności wywołanej przez epidemię i postanowiła ją przeczekać, wierząc w odbudowanie popytu w 2021 roku. Decydenci zobaczyli, że po lockdownie może wrócić w miarę normalne życie, przynajmniej w większości branż. Dlatego ich skłonność do zwalniania jest niższa niż na początku kryzysu. I sądzę, że może być to zjawisko występujące w wielu krajach. Jest zatem szansa, że stopa bezrobocia, którą teraz obserwujemy w Polsce, wyznacza jej cykliczny szczyt.

Powyższy tekst pochodzi z newslettera Dane Dnia prowadzonego przez Ignacego Morawskiego, dyrektora centrum analiz SpotData. Chcesz codziennie takie informacje na swoją skrzynkę? Zapisz się na newsletter SpotData.

O Autorze:

Ignacy Morawski, dyrektor centrum analiz SpotData Ignacy Morawski jest pomysłodawcą projektu i szefem zespołu SpotData. Przez wiele lat pracował w sektorze bankowym (WestLB, Polski Bank Przedsiębiorczości), gdzie pełnił rolę głównego ekonomisty. W latach 2012-16 zdobył wiele wyróżnień w licznych rankingach, zajmując m.in. dwukrotnie miejsce na podium konkursu na najlepszego analityka makroekonomicznego organizowanego przez „Rzeczpospolitą” i Narodowy Bank Polski. W 2017 roku znalazł się na liście New Europe 100, wyróżniającej najbardziej innowacyjne osoby Europy Środkowej, publikowanej przez „Financial Times”. Absolwent ekonomii na Uniwersytecie Bocconi w Mediolanie i nauk politycznych na Uniwersytecie Warszawskim.